ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΓΟΝΕΩΝ & ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ - ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Το βασικό νομοθετικό πλαίσιο καθορίζει την οργάνωση των συλλόγων Γ-Κ και περιγράφεται στο Ν.1566/85, άρθρο 53, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 2 § 1 β του Ν.2621 /1998. Η συγκρότηση και λειτουργία οργανώσεων Γ-Κ των μαθητών στην Α/θμια και Β/θμια εκπαίδευση περιγράφεται επίσης στην Δ4/662 α/23-12-1998 εγκύκλιο του ΥΠ.Ε.Π.Θ., καθώς και στις Δ4/33/19.1.87 (ΦΕΚ 65Β’/87) και Η/9876/1985 (Φ.Ε.Κ. 736Β’/85) προγενέστερες αποφάσεις. Με τα ανωτέρω νομοθετήματα ρυθμίζεται επίσης η ίδρυση συλλόγων – ενώσεων – ομοσπονδίας με βάση και τον αστικό κώδικα. Η ανώτατη συνομοσπονδία Γ-Κ (www.asgme.gr) θα πρέπει να αναλάβει:

α) τη συγκεντρωτική κωδικοποίηση, σ’ ένα κείμενο, όλου του νομικού πλαισίου που αφορά τη λειτουργία των οργανώσεων γονέων όλων των βαθμίδων, ώστε να ενημερωθούν σωστά και εύκολα όλοι οι γονείς οι οποίοι ασχολούνται στο κίνημα γονέων και ιδιαίτερα οι καινούριοι.
β) την ενιαία λειτουργία όσον αφορά την ίδρυση, συγκρότηση και λειτουργία των οργάνων, όπου δεν πρέπει να υπάρχουν αποκλίσεις και διαφορετικές πρακτικές, ώστε να εξασφαλίζεται ακώλυτα η νομιμότητα των οργάνων.
γ) την ενιαία ερμηνεία της νομοθεσίας ώστε να αποφευχθούν προστριβές, αποκλεισμοί, προσφυγές στη δικαιοσύνη κ.ά. τα οποία υπονομεύουν την ενότητα, το κύρος και τη δράση του γονικού κινήματος.

Όπως διαπιστώνεται από την προηγούμενη απάντηση, ο νομοθέτης αναγνωρίζει το σημαντικό ρόλο των Γ-Κ στη σχολική ζωή και για το λόγο αυτό καθιέρωσε με προσοχή τη συμμετοχή τους στα όργανα διαχείρισης του σχολείου. Οι γονείς αποτελούν ένα σημαντικό εταίρο στη λειτουργία του σχολείου και τη στήριξη του εκπαιδευτικού έργου καθώς είναι η βασική πύλη για το «άνοιγμα» του σχολείου στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο. Η σύγχρονη τάση δεν ευνοεί τα «κλειστά» συστήματα. Τα σχολεία οφείλουν να είναι ανοικτά, δεκτικά στις αλλαγές και προσαρμοσμένα στον κοινωνικό μικρόκοσμο όπου λειτουργούν. Μόνο έτσι θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στην πολύπλευρη αποστολή τους.

Οι Γ-Κ θα πρέπει να αντιμετωπίζονται από το διδακτικό προσωπικό σε αυτό το πλαίσιο, ως δηλαδή ισότιμοι εταίροι στη σχολική κοινότητα. Ο βασικός δίαυλος επαφής με το σύλλογο Γ-Κ αλλά και κεντρικός μοχλός κινητοποίησής τους είναι ο Διευθυντής της Σχολικής Μονάδας. Με ευθύνη του Διευθυντή οργανώνεται η ενημέρωση των Γ-Κ για την επίδοση των μαθητών, η οποία πρέπει να είναι περιοδική, συνεχής και συστηματική. Η συχνότητα και οι λεπτομέριες αυτής της ενημέρωσης καθορίζονται από το ανωτέρω περιγραφέν θεσμικό πλαίσιο (το οποίο είναι διαφορετικό για τις βαθμίδες της Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης). Πάντως η συνεχής και έγκυρη ενημέρωση των Γ-Κ αποτελεί το πρώτο βήμα για την ενεργοποίησή τους και την συμπόρευσή τους με τις αποφάσεις των οργάνων διοίκησης των σχολείων. Οσον αφορά το διδακτικό προσωπικό, η συνεργασια με τους Γ-Κ θα πρέπει να είναι συνεχής, γόνιμη και διακριτική.

Μια σημαντική περίπτωση συμβολής των Γ-Κ είναι στην περίοδο των «καταλήψεων». Είναι δυστυχώς ένα φαινόμενο που ενδημεί στα σχολεία της Β/θμιας Εκπαίδευσης τις δύο τελευταίες δεκαετίες και έχει καθιερωθεί περίπου ως «μόδα» μεταξύ των μαθητών. Παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο εκφυλίζεται, ωστόσο σποραδικά επανεμφανίζεται με ιδιαίτερη ένταση τους φθινοπωρινούς μήνες. Εδώ οι Γ-Κ μπορούν να συνδράμουν σημαντικά, νουθετώντας τους μαθητές, διαμορφώνοντας κλίμα αποτροπής και καθοδηγώντας σε συναινετικές λύσεις μέσα στη σχολική κοινότητα. Έτσι θα αποφευχθούν τα απευκταία μέτρα καταστολής, τα οποία δεν προσιδιάζουν ούτε στην πολιτιστική ούτε στη ηθική ταυτότητα ενός εκπαιδευτικού οργανισμού. 

Σε συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης, οι Γ-Κ ενεργοποιούνται και αποτελούν σημαντικούς παράγοντες της εύρυθμης λειτουργίας της σχολικής κοινότητας. Ας μην ξεχνούμε ότι είναι υπεύθυνοι για τα ¾ του χρόνου των μαθητών, ενώ το σχολείο μόνο για το ¼ (έξι ώρες ημερησίως δηλαδή). Αυτοί λοιπόν είναι κυρίως υπεύθυνοι για την αγωγή και το ήθος των μαθητών. Η συνειδητοποίηση της σημασίας της συμμετοχής της οικογένειας, ως ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά για αποτελεσματικά σχολικά προγράμματα, έχει αυξηθεί τόσο μεταξύ των γονέων, όσο και μεταξύ των παιδαγωγών, όλων των βαθμίδων.

Η ενεργός συμμετοχή των Γ-Κ και η εστίαση στον οικογενειακό, υποστηρικτικό προγραμματισμό στα σχολικά προγράμματα, μπορεί να οδηγήσουν σε θετικές αναπτυξιακές εκβάσεις, τόσο για τους μαθητές όσο και για το σχολείο. Οι Γ-Κ, μέσα από διαδικασίες συμμετοχής, αποκτούν μια σαφέστερη κατανόηση στο πως μπορούν στα πλαίσια της συνεργασίας τους με τους παιδαγωγούς να ενισχύσουν τις επιδόσεις των παιδιών τους ενώ τα παιδιά λαμβάνουν ένα ισχυρό και συνεχές μήνυμα, ότι η εκπαίδευση είναι πολύτιμη και συνεργατική, ενώ το πιθανότερο είναι να αυξήσουν τη συμμέτοχη τους και τις φιλοδοξίες για διακρίσεις στη μάθηση.

Δραστηριότητες συμμετοχής και συνεργασίας, ενταγμένες σε ένα τυπικό πλαίσιο πρακτικών που συνδέουν σχολείο, οικογένεια και κοινότητα, θα μπορούσαν να είναι: α) βασικές υποχρεώσεις Γ-Κ, όπως δημιουργία θετικού κλίματος μάθησης και θαλπωρής στο οικογενειακό περιβάλλον, βοήθεια στο σπίτι β) βασικές υποχρεώσεις του σχολείου, όπως διδασκαλία, αξιολόγηση, προσήλωση στην πρόοδο και αριστεία των μαθητών, γ) συμμετοχή των Γ-Κ στη λειτουργία του σχολείου, όπως εθελοντική προσφορά, εξεύρεση πόρων, συμμετοχή σε προγράμματα αλλά και στη λήψη αποφάσεων δ) ευρύτερη συνεργασία με την Κοινότητα (με μοχλό τους Γ-Κ), συνεργασία με κοινωνικούς φορείς, κατάρτιση κοινών προγραμμάτων και εκπαιδευτικών επισκέψεων, βιωματικές δράσεις.

Το πλήθος των απουσιών και ο τρόπος δικαιολόγησής τους καθορίζονται στις διατάξεις των ΠΔ 104/79, 85/83, 246/98, 94/99, 86/01 (όπως τροποποιήθηκαν με τα ΠΔ 26/02 και 80/03). Σε γενικές γραμμές, στη Β/θμια Εκπαίδευση, ισχύουν τα ακόλουθα:

«…Επαρκής χαρακτηρίζεται η φοίτηση στην περίπτωση κατά την οποία:

α) Tο σύνολο των απουσιών του μαθητή, που σημειώθηκε κατά το λήγον διδακτικό έτος, δεν υπερβαίνει τις πενήντα (50), ανεξάρτητα από τους λόγους πραγματοποίησής τους β) Tο σύνολο των απουσιών του μαθητή δεν υπερβαίνει τις εκατόν δεκατέσσερις (114), από τις οποίες οι πάνω από τις πενήντα (50) είναι δικαιολογημένες ή οφείλονται σε ασθένεια που βεβαιώνεται, σύμφωνα με το άρθρο 3 του Π.Δ.485/83 (ΦΕΚ 184 τ.Α΄). Κατ' εξαίρεση, ο Σύλλογος των Διδασκόντων κάθε Σχολείου με ειδική πράξη του χαρακτηρίζει ως επαρκή τη φοίτηση μαθητή που σημείωσε από εκατόν δέκα πέντε έως εκατόν εξήντα τέσσερις (115-164) απουσίες, υπό την προϋπόθεση ότι όλες οι απουσίες πάνω από τις πενήντα (50) είναι δικαιολογημένες και οφείλονται σε ασθένεια που βεβαιώνεται σύμφωνα με τα παραπάνω, και η επίδοσή του κρίνεται ιδιαίτερα ικανοποιητική. Ως ιδιαίτερα ικανοποιητική κρίνεται στην προκειμένη περίπτωση η επίδοση του μαθητή όταν ο γενικός μέσος όρος της προφορικής βαθμολογίας (Γ.Μ.Ο.), όπως προκύπτει από το άθροισμα των Μ.Ο. των δύο τετραμηνιαίων βαθμών στο Λύκειο, διαιρούμενο με τον αριθμό των διδασκόμενων μαθημάτων, είναι τουλάχιστον δεκαπέντε (15) πλήρες και η διαγωγή του κοσμιωτάτη. Ανεπαρκής χαρακτηρίζεται η φοίτηση μαθητή που σημείωσε πάνω από πενήντα (50) απουσίες και δεν εμπίπτει σε καμία από τις περιπτώσεις που προαναφέρθηκαν…»

Η μελέτη του θεσμικού πλαισίου δείχνει πως πρόκειται για μια μάλλον ελαστική αντίληψη σχετικά με τις υποχρεώσεις παρακολούθησης των μαθητών, κάτι που εντάσσεται στη λογική ενός ανοικτού και δημοκρατικού σχολείου.

Ο στόχος της συνεργασίας είναι αυτός ακριβώς, η επαμφότερη ωφέλεια των παραγόντων. Η υποστήριξη, εξάλλου, του σχολείου από τους Γ-Κ δεν είναι καινούργια ιδέα. Οι Γ-Κ στη σύγχρονη εποχή δεν παίζουν το ρόλο του απλού επισκέπτη/ παρατηρητή της σχολικής ζωής. Αντίθετα, καλούνται να επωμιστούν ένα πιο σύνθετα και πολλαπλά καθήκοντα. Οι Γ-Κ ως «φυσικοί» παιδαγωγοί των παιδιών τους, θέτουν τις βάσεις της αγωγής και της διαπαιδαγώγισής τους, αλλά ακόμη και της γενικότερης μόρφωσής τους. Με άλλα λόγια αυτοί αποτελούν το κέντρο αναφοράς της ολοκληρωμένης μόρφωσης των παιδιών τους. Η αμέριστη φροντίδα για το παιδί τους δεν περιορίζεται μόνο στο οικογενειακό περιβάλλον, αλλά επεκτείνεται και πέραν αυτού εισχωρώντας στην ίδια τη ζωή του σχολείου. Ολοι οι Γ-Κ θεωρούν καθήκον τους να βοηθούν συνεχώς τα παιδιά τους ηθικά, κοινωνικά, οικονομικά και γενικότερα σε κάθε είδους ανάγκη που εμφανίζεται σε όλες τις διακυμάνσεις της ζωής τους.

Έτσι, η ύπαρξη συλλόγου Γ-Κ στο ελληνικό σχολείο είναι απαραίτητη, διότι ο θεσμός της οικογένειας έχει ακόμη κεντρικό ρόλο στο αξιακό σύστημα της ελληνικκής κοινωνίας. Δεν πρέπει όμως, ταυτόχρονα, να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι η εκπαίδευση των νέων στα σχολεία και ο τρόπος διαπαιδαγώγησης τους σχεδιάζονται πάντοτε στα πλαίσια της εκάστοτε εκπαιδευτικής πολιτικής και της κοινωνικής πραγματικότητας από τα όργανα εκείνα που η συντεταγμένη πολιτεία θεωρεί κατάλληλα και έχει ορίσει για το σκοπό αυτό.

Οι σπουδαιότεροι από τους στόχους που ανέλαβαν να υπηρετήσουν οι σύλλογοι Γ-Κ είναι η επαγρύπνηση της συνεχούς προαγωγής, της βελτίωσης και αναβάθμισης της εκπαίδευσης των νέων στο σχολείο, αλλά και η συμβολή τους στην αντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων που διαρκώς προκύπτουν σ’ αυτό. Συνήθως αυτά μπορούν να είναι πειθαρχικά, παιδαγωγικά, οικονομικά κ.ά. Το μέγεθος επιτυχίας τους εξαρτάται, κατά κύριο λόγο, απ’ το βαθμό συνεργασίας τους με το Σύλλογο Διδασκόντων αλλά και την ορθή τους συμπεριφορά προς τα παιδιά εκτός του σχολικού περιβάλλοντος. Το έργο των γονιών, όσον αφορά στην υποστήριξη των παιδιών τους στον τομέα της εκπαίδευσης, για να είναι όσο το δυνατόν θετικότερο και αποτελεσματικότερο θα πρέπει να στηρίζεται σε συνεχείς συζητήσεις με το παιδί τους γύρω από τα συμβάντα στο σχολείο, ανταλλαγή απόψεων με τους δασκάλους των παιδιών τους, συζήτηση για τα τυχόν προβλήματα άλλων παιδιών. Για τους λόγους αυτούς, πρέπει να τονισθεί ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό να συμμετέχουν οι Γ-Κ στις επίσημες και ανεπίσημες εκδηλώσεις που οργανώνονται κάθε φορά από το σχολείο. Για τη λήψη αποφάσεων, όχι μόνο για πειθαρχικά θέματα, αλλά συγχρόνως για οικονομικά και γενικότερα για διαχειριστικά θα πρέπει να υπάρχει στενή συνεργασία αλλά και μεγάλη κατανόηση μεταξύ γονέων, διεύθυνσης σχολείου και πολιτείας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο σύλλογος συμβάλλει αποτελεσματικότερα στη σωστή λειτουργία του σχολείου, αλλά και στην ευκολότερη αποκατάσταση της ισορροπίας του, όταν αυτή μερικές φορές διαταράσσεται, και δικαίως, εφόσον πρόκειται για συνύπαρξη ομάδων, που σφίζουν από ζωή και διακατέχονται μόνιμα από ανεξάντλητο δυναμισμό, που θα πρέπει συνεχώς να διοχετεύει την έκφρασή του σε χρήσιμη μορφή έργου.

Οι φυσικοί κηδεμόνες του μαθητή είναι ο πατέρας του και η μητέρα του. Αυτοί είναι κηδεμόνες του μαθητή, εφόσον κατοικούν στην πόλη όπου βρίσκεται το σχολείο. Διαφορετικά, όρίζουν οι ίδιοι εγγράφως τον/τους κηδομένες του μαθητή. Οι Γ-Κ εγγράφουν το μαθητή στο σχολείο, επικοινωνούν συχνά με το Διεύθυντή και το σύλλογο Διδασκόντων, καθώς και όλους του υπεύθυνους καθηγητές. Ενημερώνουν δε υπεύθυνα το σχολείο για όλα τα θέματα τα οποία σχετίζονται με το μαθητή και τυχόν επηρεάζουν τη συμπεριφορά του.

Κάθε φορά που δημιουργείται ένα θέμα με μαθητή που φοιτά στο σχολείο, πρώτα πρέπει να ενημερωθεί σχετικά ο σύλλογος Γ-Κ, που θα κληθεί για συνεργασία στο σχολείο. Για τη συμμετοχή του μαθητή σε ορισμένες εκδηλώσεις του σχολείου (π.χ. εκπαιδευτικές επισκέψεις εκτός έδρας) είναι απαραίτητο να υπάρχει έγκριση του Γ-Κ, όπως ορίζεται από την κείμενη νομοθεσία. Επίσης τοι σχολείο μπορεί να ζητήσει τη γνώμη ή την έγκριση του Γ-Κ για κάποιες εκδηλώσεις όπου δεν υπάρχει σχετική πρόβλεψη. Αυτού του είδους η συνεργασία εμπεριέχει σημαντική ευθύνη και πρέπει να γίνεται προσοχή. Ο Γ-Κ δικαιούται να έχει πλήρη και υπεύθυνη ενημέρωση για το μαθητή, όμως οφείλει και ο ίδιος να ενημερώνει το σχολείο για θέματα που μπορεί να επηρεάζουν την επίδοση ή συμπεριφορά του παιδιού, εντός και εκτός σχολείου.

Ο σύλλογος Γ-Κ αποτελεί τη συλλογική έκφραση της άποψης των Γ-Κ των μαθητών γενικά. Το σχολείο χρειάζεται και επιδιώκει τη συνεργασία του συλλόγου Γ-Κ για την προαγωγή του σχολικού έργου. Είναι προφανές ότι η πολιτεία έχει αναθέσει την κύρια ευθύνη και αποστολή του εκπαιδευτικού έργου στην αρμοδιότητα του Διευθυντή και του Συλλόγου Διδασκόντων κάθε σχολείου. Τα θέματα όμως της παιδαγωγικής λειτουργίας, των ενδο- και εξωσχολικών εκδηλώσεων και το γενικότερο κλίμα στη σχολική κοινότητα επηρεάζονται από την καλή συνεργασία των εκπαιδευτικών και του συλλόγου Γ-Κ. Ακόμη περισσότερο, η Σχολική Επιτροπή, το Σχολικό Συμβούλιο, η Τοπική Αυτοδιοίκηση και οι επιστημονικοί – καλλιτεχνικοί – πολιτιστικοί – κοινωνικοί φορείες ευρύτερα συναποτελούν τις κονωνικές συνισταμένες του σχολείου. Το ανοικτό και δημοκρατικό σχολείο έχει ανάγκη τη σύμπραξη όλων αυτών για να επιτύχει την αποστολή του. Ο κοινωνικός περίγυρος συνιστά το περιβάλλον μέσα στο οποίο το σχολείο αναπτύσσει το μορφωτικό και όχι μόνο έργο του. 

Η θεωρία του Vygotsky αποτελεί µία ιστορικοπολιστιµική προσέγγιση σύµφωνα µε την οποία οι ιστορικές αλλαγές στην κοινωνία προκαλούν αλλαγές στην ανθρώπινη φύση και συμπεριφορά. Επίσης, τα συστήµατα των συµβόλων και εργαλείων που δηµιουργεί ο πολιτισµός αλλάζουν την ίδια τη διαδικασία της νόησης. Θεωρείται ότι ο µηχανισµός της ατοµικής ανάπτυξης έχει τις ρίζες του στην κοινωνία και στον πολιτισµό και άρα η ανάπτυξη των µελών της κοινωνίας καθοδηγείται από την ιστοριική της εξέλιξη. Στην θεωρία του τονίζονται δύο κεντρικές ιδέες: α) η γνωστική ανάπτυξη λαμβάνει χώρα µέσα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτισµικό περιβάλλον, το οποίο επηρεάζει τη µορφή που θα πάρει η γνωστική ανάπτυξη, β) πολλές από τις δεξιότητες του παιδιού αναπτύσσονται µέσα από τις κοινωνικές συναλλαγές µε τους γονείς, τους δασκάλους και άλλους νοητικά ικανότερους συνεργάτες.

Η σηµαντικότερη ίσως, για την ψυχολογία και τη διδακτική, συνεισφορά του Vygotsky έγκειται στη διατύπωση της θεωρίας της ζώνης επικείµενης ανάπτυξης (Ζ.Ε.Α). Είναι κοινά αποδεκτό ότι υπάρχει διαφορετικότητα ανάµεσα στα άτοµα τόσο στο ρυθµό ανάπτυξης όσο και τη γνωστική ικανότητα τους. Ο Vygotsky θεωρεί ότι το γνωστικό και µαθησιακό δυναµικό κάθε ατόµου µπορεί να βελτιστοποιηθεί µε την κατάλληλη περιβαλλοντική συνδροµή. Το παιδί κατέχει ένα συγκεκριµένο γνωστικό επίπεδο. Με τη διαµεσολάβηση του εκπαιδευτικού, των γονέων και των συνοµηλίκων του το άτοµο µπορεί µε αλληλεπίδραση να οδηγηθεί σε ένα γνωστικό επίπεδο ανώτερο αυτού που από µόνο του μπορεί να κατέχει. Η διαφορά ανάµεσα στο προϋπάρχον γνωστικό επίπεδο κι εκείνο που το παιδί θα κατακτήσει τελικά µε καθοδήγηση ονοµάζεται Ζώνη Επικείµενης Ανάπτυξης. Με άλλα λόγια Ζ.Ε.Α. είναι η διαφορά ανάµεσα σε αυτό που από µόνος µου µπορώ να πετύχω κι αυτό που θα κατακτήσω αν µε βοηθήσουν.

Σε αρκετούς πολιτισµούς τα παιδιά δε µαθαίνουν πηγαίνοντας στο σχολείο µαζί µε άλλα παιδιά. Ούτε παίρνουν από τους γονείς µία τυπική εκπαίδευση για να εκτελούν βασικές εργασίες. Αντίθετα µαθαίνουν µέσα από µία καθοδηγούµενη συµµετοχή, συµµετέχοντας ενεργά στις δραστηριότητες του περιβάλλοντός τους µαζί µε πιο επιδέξιους συντρόφους, από τους οποίους ανακτούν την απαραίτητη βοήθεια και ενθάρρυνση. Η καθοδηγουµενη συµµετοχή είναι µία ανεπίσηµη µαθητεία κατά την οποία διαµορφώνονται οι γνώσεις των παιδιών καθώς συµµετέχουν µε τους ενήλικες και άλλους πιο επιδέξιους συνεργάτες στις καθηµερινές δραστηριότητες διαβίωσης, όπως προετοιµασία φαγητού, κυνήγι, πλύσιµο ρούχων, συγκοµιδή, ή απλά συζητήσεις για τον κόσµο γύρω τους. Σήμερα κυριαρχεί η άποψη πως η γνωστική ανάπτυξη διαµορφώνεται τόσο από τις ανεπίσηµες συναλλαγές µεταξύ ενηλίκων (κυρίως Γ-Κ) και παιδιών όσο και από την τυπική διδασκαλία και εκπαίδευση. Η ιδέα της καθοδηγούµενης συµµετοχής µπορεί να γίνει εύκολα κατανοητή σε πολιτισµούς όπου τα παιδιά συµµετέχουν από νωρίς σε καθηµερινές δραστηριότητες όπως για παράδειγµα στις φυλές σε αναπτυσσόμενες χώρες. Στη δική μας κουλτούρα όμως η γνωστική ανάπτυξη δεν είναι πλέον αρµοδιότητα των γονέων αλλά συντελείται στο σχολείο. Παρόλα αυτά στις σύγχρονες κοινωνίες η µάθηση γίνεται ασφαλώς στο σπίτι ειδικά κατά την προσχολική ηλικία. Και αυτές οι µαθησιακές εµπειρίες µέσα στην οικογένεια προετοιµάζουν µε διάφορους τρόπους τα παιδιά για το σχολείο.

Η επιθετικότητα και η βία ως εκδηλώσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς αποτελούν ένα διαχρονικό, πολύ συχνό και πολυσήμαντο κοινωνικό φαινόμενο. Ο εκφοβισμός είναι μια ιδιαίτερη μορφή επιθετικότητας που εκδηλώνεται στο σχολείο και όχι μόνο. Η διεθνής κινητοποίηση είναι πολύ πιο έντονη τις τελευταίες δεκαετίες με στόχο τον περιορισμό των περιπτώσεων εκφοβισμού και των συνεπειών του τόσο σε παιδιά όσο και σε εφήβους.

Ο ρόλος της οικογένειας είναι ιδιαίτερα σημαντικός όχι μόνο ως προς την πρόληψη του φαινομένου της σχολικής βίας και του εκφοβισμού, αλλά και ως προς τη δυνατότητα παρέμβασης και αντιμετώπισής του. Συχνά έχει παρατηρηθεί ότι βασικές αιτίες εκδήλωσης επιθετικών συμπεριφορών σχετίζονται με τα βιώματα και τη μεταχείριση που έχουν τα παιδιά στο πλαίσιο της οικογένειας.

Ένα συχνό συναίσθημα των γονιών είναι η αμηχανία για το πώς μπορούν να προσεγγίσουν το παιδί τους και να συζητήσουν μαζί του ένα θέμα, όπως είναι η σχολική βία και ο εκφοβισμός. Βασική προϋπόθεση μιας τέτοιας συζήτησης είναι η προϋπάρχουσα καλή σχέση των γονιών με το παιδί τους, αλλά κυρίως η ετοιμότητα των ίδιων να αντιμετωπίσουν μια δύσκολη συναισθηματικά κατάσταση του παιδιού τους και η διάθεση για ευέλικτους και άμεσους χειρισμούς. Απαραίτητη θεωρείται η καλή επικοινωνία γονιού-παιδιού, η ύπαρξη εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας, η ενημέρωση του γονιού για το πού βρίσκεται το παιδί, όταν απουσιάζει από το σπίτι και με ποιους κάνει παρέα, ποιοι είναι οι φίλοι του παιδιού και με ποια παιδιά έχει άσχημες σχέσεις στο σχολείο

Ένα υγιές και υποστηρικτικό περιβάλλον μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου εκφοβισμού. Οι μαθητές θα έπρεπε να είναι και να αισθάνονται ασφαλείς οπουδήποτε στο χώρο του σχολείου: μέσα στη σχολική τάξη, τη βιβλιοθήκη, τις τουαλέτες, τα σχολικά προαύλια, τα σχολικά λεωφορεία, τα γήπεδα κ.τ.λ. Όσο νωρίτερα το σχολείο πληροφορηθεί μία περίπτωση εκφοβισμού τόσο πιο σύντομα θα είναι σε θέση να απαντήσει και να τη χειριστεί με αποτελεσματικό τρόπο. Το σύνολο των εκπαιδευτικών κατανοεί ότι είναι οδυνηρό να αναφέρει ένας γονιός ότι το παιδί του εκφοβίζεται ή ότι μπορεί να είναι μέλος ομάδας που εκφοβίζει.

Αν πιστεύετε ότι το παιδί σας είναι «θύμα» εκφοβισμού, μην πανικοβληθείτε, προσπαθήστε να έχετε ανοιχτό μυαλό. Ο ρόλος – κλειδί είναι να το ακούτε, να το ηρεμείτε, να του επιβεβαιώνετε ότι η κατάσταση μπορεί να βελτιωθεί, όταν υπάρχει δράση. Επιπλέον κινήσεις που μπορείτε να κάνετε, αν το παιδί σας έχει πέσει «θύμα» εκφοβισμού:

α) Εκτιμήστε με ποιον τρόπο το παιδί σας επηρεάζεται από τον εκφοβισμό και αναζητήστε θεραπευτική ή άμεση βοήθεια, εάν είναι αναγκαίο. Αν το παιδί σας παραπονιέται για μεγάλο χρονικό διάστημα ότι έχει σωματικούς πόνους, αν παρατηρείτε ότι έχει δυσκολίες στον ύπνο ή αν αρνείται επίμονα να πάει στο σχολείο, επισκεφτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για παιδιά

β) Επικοινωνήστε στο παιδί σας ότι δεν πρέπει να κατηγορεί τον εαυτό του/της για οτιδήποτε του συμβαίνει και ότι το αγαπάτε γι’ αυτό που είναι. Εάν εσείς οι ίδιοι εγκλωβιστείτε με το γιατί το δικό σας παιδί έγινε «θύμα» εκφοβισμού (π.χ. θέματα που αφορούν τον σεξουαλικό προσανατολισμό), αναζητήστε βοήθεια για τον εαυτό σας, ώστε να είστε σε θέση να βοηθήσετε το παιδί σας

γ) Καθησυχάστε το παιδί σας, επιβεβαιώνοντας του ότι οι ενήλικες του σχολείου του/της ή των εξωσχολικών δραστηριοτήτων του είναι ενήμεροι για την παρενόχληση και ότι κάνουν οτιδήποτε είναι απαραίτητο, για να την σταματήσουν

δ) Βοηθήστε το παιδί σας να αναγνωρίσει 2 – 3 άτομα από το προσωπικό του σχολείου τα οποία γνωρίζει και με τα οποία μπορεί να επικοινωνήσει σε περίπτωση που το χρειάζεται

ε) Συζητήστε με το παιδί σας για τα βήματα που πρέπει να κάνει, για να προστατεύει τον εαυτό του/της και συναισθηματικά και σωματικά

ζ) Ενθαρρύνετε το παιδί σας να πάρει μέρος σε εξωσχολικές δραστηριότητες που ενισχύουν τα δυνατά του/της σημεία και κάντε το να αισθάνεται ασφαλές, σημαντικό και αποδεκτό

η) Προσπαθήστε να κάνετε καθετί δυνατό ώστε να έρθει το παιδί σας σε επικοινωνία με παιδιά ή ενήλικες που έχουν θετική στάση ζωής (π.χ. κάποιο μέλος της διευρυμένης οικογένειας, δάσκαλο, προπονητή, μέλος εθελοντικής ομάδας) με τους οποίους το παιδί σας έχει σχέση. Συγκεκριμένα, προσπαθήστε να έχει το παιδί σας άμεση επικοινωνία με υποστηρικτικούς φίλους.

Υπάρχουν πολλά συναισθήματα που βιώνουν οι γονείς όταν συνειδητοποιούν ότι το παιδί τους μπορεί να έχει μαθησιακές δυσκολίες. Αυτά αντανακλούν κυρίως σοκ, άρνηση, ενοχή, οργή και θλίψη. Επίσης παρατηρούνται συναισθήματα απελπισίας, απογοήτευσης και ανησυχίας, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις όπου οι γονείς νιώθουν αποδοχή, ελπίδα και στο τέλος ανακούφιση που γνωρίζουν το πρόβλημα.

Οι αντιδράσεις βέβαια αυτές δεν είναι μόνιμες. Μπορεί να αλλάξουν ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας, τις δεξιότητες αντιμετώπισης της οικογένειας και την ικανότητα των γονιών να συνεργάζονται έτσι ώστε να καλύψουν τις ανάγκες του παιδιού. Οι πιο συχνές αντιδράσεις των γονιών είναι:

α) Η άρνηση. Μερικοί γονείς αρνούνται να δεχτούν ότι το παιδί τους έχει κάποιου είδους μαθησιακή δυσκολία. Συνήθως βρίσκουν ένα σωρό δικαιολογίες για να μεταθέσουν τη δυσκολία του παιδιού σε άλλους παράγοντες (π.χ. τεμπελιά, αδιαφορία), επειδή δεν θέλουν να αναγνωρίσουν την αντικειμενική αιτία. Μπορεί να κατηγορήσουν τους εκπαιδευτικούς ή το/τη σύζυγο για τη σχολική αποτυχία, αρνούμενοι να προσφέρουν τις ειδικές υπηρεσίες και παροχές που μπορεί να έχει ανάγκη το παιδί. Γιατί όμως οι γονείς να αντιδρούν με άρνηση στο πρόβλημα; Για μερικούς γονείς είναι αρκετά στρεσογόνα η παραδοχή της δυσκολίας διότι ενδόμυχα φοβούνται ότι το παιδί θα αποτύχει στη ζωή του. Και αυτό συχνά για τους γονείς είναι ο χειρότερος φόβος.

β) Ο θυμός. Ο θυμός που μπορεί να νιώθουν μερικοί γονείς είναι στενά συνδεδεμένος με την άρνηση διότι στηρίζεται στο φόβο. Οι γονείς που νιώθουν θυμό, μπορεί να κατηγορούν και να κατακρίνουν τους πάντες και τα πάντα για τη δυσκολία του παιδιού τους. Γιατί όμως οι γονείς να νιώθουν θυμό και οργή; Όπως στην περίπτωση της άρνησης, ο θυμός πηγάζει από το φόβο ότι το παιδί θα αποτύχει στη ζωή του αργότερα χωρίς κανείς ωα μπορέσει να το βοηθήσει.

γ) Η θλίψη. Ορισμένοι γονείς αισθάνονται θλίψη όταν μαθαίνουν για τη μαθησιακή δυσκολία του παιδιού. Η θλίψη μπορεί επίσης να πηγάζει από τη ισχυρή αίσθηση ανησυχίας για το μέλλον που προδιαγράφεται σκοτεινό σε σχέση με τους συνομηλίκους του.

δ) Η ανακούφιση. Αν και η ανακούφιση ίσως θα ήταν για κάποιους το τελευταίο πράγμα που θα περίμεναν να νιώσει ένας γονιός, μερικοί γονείς ανακουφίζονται όταν μαθαίνουν ότι το παιδί παρουσιάζει μαθησιακή δυσκολία. Αυτό συμβαίνει γιατί η επίσημη διάγνωση των μαθησιακών δυσκολιών δίνει στους γονείς μια εξήγηση για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει αλλά και την καθημερινή του συμπεριφορά. Επιπλέον, οι γονείς μπορεί να νιώθουν ανακουφισμένοι γιατί γνωρίζουν πως η διάγνωση θα επιτρέψει στο παιδί να λάβει ειδική αντιμετώπιση και ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης.

Όταν οι γονείς αντιδρούν αρνητικά στη διάγνωση των μαθησιακών δυσκολιών, δεν βοηθούν ούτε το παιδί τους αλλά ούτε και τον εαυτό τους. Το παιδί μπορεί να νιώσει ενοχή, απόρριψη, αυξημένο άγχος και αποθάρρυνση. Μπορεί να παραιτηθεί από κάθε σχολική προσπάθεια για πρόοδο και βελτίωση και να αποσυρθεί τελείως από το κοινωνικό του περιβάλλον. Η αρνητική στάση των γονιών μπορεί να επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την αρνητική εικόνα που έχει το παιδί για τον εαυτό του εξαιτίας της επαναλαμβανόμενης σχολικής αποτυχίας, να ισοπεδώσει την αυτοεκτίμησή του και να δημιουργήσει λανθασμένες πεποιθήσεις αναξιότητας και ανικανότητας. Όλες αυτές οι αρνητικές επιπτώσεις δυστυχώς, μπορεί να συνοδεύουν το παιδί και στην ενήλικη ζωή.

Τι μπορούν όμως να κάνουν οι γονείς;

1. Να ζητήσουν βοήθεια από ειδικούς και άλλους γονείς
2. Να συζητήσουν το θέμα με όλη την οικογένεια
3. Να αναζητήσουν όσες πιο πολλές πληροφορίες μπορούν σχετικά με το φαινόμενο των μαθησιακών δυσκολιών
4. Να μάθουν να διαχειρίζονται τα αρνητικά συναισθήματα
5. Να διατηρούν θετική στάση απέναντι στις δυσκολίες γενικότερα
6. Να αποδεχθούν την πραγματικότητα και να δημιουργήσουν ρεαλιστικές προσδοκίες
7. Να συνειδητοποιήσουν ότι δεν είναι οι μόνοι γονείς που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αυτό

Τέλος, οι Γ-Κ πρέπει να θυμούνται ότι το πιο σημαντικό από όλα είναι ότι πρόκειται για το παιδί τους. Μπορεί το παιδί τους να μαθαίνει και να αποδίδει διαφορετικά από τα άλλα παιδιά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι λιγότερο πολύτιμο, λιγότερο σημαντικό και λιγότερο ικανό. Πρέπει να αγαπήσουν και να αποδεχθούν το παιδί τους για αυτό που πραγματικά είναι. Αν οι γονείς χαλαρώσουν, σχεδιάσουν τα επόμενα θετικά βήματα, στηρίξουν και αντιμετωπίσουν το μέλλον με αισιοδοξία, θα βοηθήσουν το παιδί να αποδώσει στο μέγιστο των ικανοτήτων του. Όσο πιο θετικά αντιμετωπίσουν οι γονείς τη μαθησιακή δυσκολία, τόσο πιο θετικά θα ανταποκριθεί σε αυτή την πρόκληση και το ίδιο το παιδί.